تکنیک دلفی (Delphi method)

بدون تردید خردجمعی در تصمیم‌گیری می‌تواند به اتخاذ تصمیمی کامل‌تر و همه جانبه منتج شود و تکنیک دلفی بصورت یک روش پرکاربرد جهت بدست آوردن اجماع و ارائه‌ی بازخورد مورد استفاده قرار می گیرد. با این وجود حل گروهی مسأله به روش سنتی اجماع با مشکلات بسیار همراه است. نظر افراد گروه که اعتماد به نفس بالاتری دارند بر سایر اعضا ارجح می گردد. برخی نیز برای مطابقت داشتن با نظرات سایر افراد گروه تحت تاثیر قرار می‌گیرند و یا به دلیل احترامی که برای افراد دیگر قائل هستند، دیدگاه خود را مطرح نمی‌کنند. به این صورت روش گروهی حل مشکل اغلب بی نتیجه و غیر مؤثر خواهد بود. برای حل این مشکل در تکنیک دلفی از اصل ناشناس بودن استفاده می‌شود. در تکنیک دلفی خبرگان و افرادی که در نظرسنجی استفاده می‌شوند یکدیگر را نمی‌شناسند. ناشناس بودن غلبه بر مشکلات گروه فکری را تضمین می‌کند (پاول^[۱]، ۲۰۰۳).

دیدگاه خبرگان توسط یک هماهنگ کننده گردآوری شده و سپس خلاصه نتایج توسط هماهنگ کننده در اختیار دیگر اعضا قرار داده می‌شود. سپس افراد براساس خلاصه نتایج مرحله قبل مجددا دیدگاه خود را تعدیل کرده و مطرح می کنند. در نهایت پس از رسیدن به یک اجماع کلی، نتایج در قالب یک گزارش آماری (معمولا میانگین یا میانه) مطرح می‌شود و برای تصمیم گیری استفاده می‌شود (کووان و همکاران^[۲]، ۲۰۱۳).

آموزش انجام تکنیک دلفی

تکنیک دلفی بصورت یک رویکرد تحقیقی برای بدست آوردن اجماع با استفاده از یک سری از پرسشنامه‌ها و ارائه‌ی بازخورد به شرکت‌کنندگانی که در زمینه مورد نظر دارای تخصص هستند، تعریف می‌شود. به هنگام انجام پایان نامه ارشد و رساله دکترا از یک چارچوب نظری جامع برای بکارگیری تکنیک دلفی استفاده می شود.

شکل ۱ – ساختار روش دلفی (حبیبی و همکاران، ۲۰۱۴)

برخی از مهم ترین شرایط استفاده از روش دلفی عبارت است از نیاز به قضاوت افراد خبره و توانمند، لزوم توافق گروهی در دستیابی به نتایج، وجود مساله مورد مطالعه پیچیده، چند بعدی و بین رشته‌ای، همچنین نبود توافق و کامل نبودن دانش مربوط به مساله مورد مطالعه، وجود خبرگان با تجربه و توانمند در خصوص مساله مورد مطالعه، پراکندگی خبرگان پاسخگو، عدم محدودیت زمانی و عدم وجود روش های هزینه-اثربخش دیگر می باشد (کووان و همکاران، ۲۰۱۳).

اساساً، سازوکار دقیقی برای شناسایی تعداد افراد یا تعداد پانل مورد نظر در هر مطالعه فردی وجود ندارد. اگرچه در مورد ترکیب و حجم پنل تکنیک دلفی اختلاف نظر وجود دارد اما می‌توان یک الگوی قالب را تشخیص داد. حجم پنل ممکن است بر اساس موضوعات مورد بررسی، ماهیت دیدگاه های مختلف و هزینه و زمان موجود متغیر باشد. توصیه معمول این است که ترکیبی از افراد با تخصص‌های متعدد استفاده شود و گروه‌های نامتجانس بهتر از گروهی متجانس است (سامرویل^[۳]، ۲۰۰۸).

 هسو و ساندفورد^[۴] (۲۰۰۷) اظهار نموده‌اند که اعضای دلفی بایستی بخوبی آموزش دیده باشند و در زمینه تخصصی دانش مرتبط با مسئله‌‌ی مورد بررسی، صلاحیت داشته باشند. هوگارت معتقد است شش تا ۱۲ عضو برای تکنیک دلفی ایده‌آل است و به زعم کلیتون^[۵] (۱۹۹۷) اگر از ترکیبی از خبرگان با تخصص‌های گوناگون استفاده شود بین ۵ تا ۱۰ عضو کافی است. با وجود اینکه برخی از تحقیقات دلفی کمتر از ۱۰ نفر را در پنل‌های خود درنظر گرفته‌اند، مطالعات دیگر بیش از ۱۰۰ شرکت کننده را منظور کرده اند. پنل دلفی با مشارکت افرادی انجام می‌پذیرد که در موضوع پژوهش دارای دانش و تخصص باشند. این افراد با عنوان پنل دلفی شناخته می‌شوند. گزینش اعضای واجد شرایط برای پنل دلفی از مهمترین مراحل تکنیک دلفی است زیرا اعتبار نتایج به شایستگی و دانش اعضای پنل بستگی دارد (پاول^[۶]، ۲۰۰۳).

در تحقیقات مختلف؛ پنل مورد نظر براساس ترکیبی از خبرگان مورد مطالعه با تخصص‌های گوناگون تعیین می گردد و از نمونه‌ای با حجم مشخص استفاده می شود. پس از گردآوری دیدگاه خبرگان، میانگین نمره نظرات آنها پیرامون هر بعد محاسبه می‌شود. با توجه به چارچوب نظری اگر توافق وجود نداشته نباشد، میانگین محاسبه شده به عنوان بازخورد کنترل شده به همراه پرسشنامه مجدد در اختیار خبرگان قرار می‌گیرد.  پس از طی دورهای مختلف زمانی که اتفاق نظر حاصل شد، براساس میانگین دور نهائی به غربال آیتم‌ها پرداخته می‌شود. چنانچه از طیف ۵ درجه لیکرت استفاده شود، میانگین زیر ۴ مبنای حذف عوامل است. یکی دیگر از موارد مورد بررسی در تکنیک دلفی روشی علمی برای تعیین میزان اتفاق نظر است. در مطالعات مختلف نیز روش های گوناگونی پیشنهاد شده است. برخی از پژوهشگران مبنای رسیدن به توافق را براساس راند/ دورهای تکنیک دلفی تعیین کرده اند. در مقاله‌های مختلف بین ۲ تا ۱۰ دور گزارش شده است. فن و چنگ^[۷] (۲۰۰۶) معتقدند پژوهش‌ها نشان داده است سه دور برای تکنیک دلفی کافی است. برخی نیز معتقدند دلفی کلاسیک در برگیرنده چهار دور بوده که محققین برای دستیابی به اهداف تحقیق آن را به دو تا سه راند کوتاه می کنند (تروف و لینستون^[۸]، ۲۰۰۸). چنین رویکردی نوعی جابجائی در هدف است. در واقع مبنای پایان راندهای دلفی رسیدن به توافق است درحالیکه در رویکرد فوق انجام تعداد معینی راند مبنای رسیدن به توافق تلقی شده است. بنابراین باید راهکار دیگری را برای رسیدن به اجماع شناسائی کرد.

به طور معمول تکنیک دلفی (DELPHI) به دو صورت قطعی و غیرقطعی (فازی) مورد بررسی قرار می گیرند. شما عزیزان می توانید جهت پیاده سازی این تکنیک از نمونه اکسل فرمول نویسی شده تکنیک دلفی (Delphi) و اکسل فرمول نویسی شده تکنیک دلفی فازی (Fuzzy Delphi) استفاده کنید.

در برخی از مقالات برای تعیین میزان اتفاق نظر به ضریب هماهنگی کندال اشاره شده است.

ضریب هماهنگی کندال مقیاسی برای تعین درجه هماهنگی و موافقت بین چندین دسته رتبه مربوط به n پدیده است. این مقیاس همبستگی رتبه‌ای میان m مجموعه رتبه را نشان می‌دهد. ضریب هماهنگی کندال نشان می‌دهد افرادی که چند معیار را براساس اهمیت آنها مرتب کرده‌اند، بطور اساسی معیارهای مشابهی را برای قضاوت درباره اهمیت هریک از معیار ‌ها بکار برده‌اند و از این نظر با یکدیگر اتفاق نظر دارند. فرمول محاسبه ضریب کندال به صورت زیر است (سیگه و کاستلان^[۹]، ۱۹۸۸):

 (رابطه ۳-۱)

(رابطه ۳-۲)

Rj= مجموع رتبه‌های مربوط به یک عامل

m= تعداد مجموعه رتبه‌ها یا تعداد پاسخ دهندگان

n= تعداد عوامل رتبه‌بندی شده یا تعداد پدیده‌ها

مقدار این مقیاس هنگام هماهنگی یا موافقت کامل برابر با یک و در زمان نبود کامل هماهنگی برابر با صفر است. اشمیت^[۱۰] (۱۹۷۷) برای تصمیم‌گیری درباره توقف یا ادامه دورهای دلفی دو معیار آماری ارائه کرده است. اولین معیار اتفاق نظر قوی میان اعضای پانل است که براساس مقدار ضریب هماهنگی کندال تعیین می‌شود. در صورت نبود چنین اتفاق نظری، ثابت ماندن عوامل در دو دور متوالی نشان می‌دهد که افزایشی در توافق صورت نگرفته است و فرایند نظرخواهی باید متوقف شود. معناداری آماری ضریب w برای متوقف کردن فرایند دلفی کافی نیست. برای پنل‌های با تعداد کمتر از ۱۰ عضو نیز مقادیر بسیار کوچک w نیز معنادار محسوب می‌شود (اشمیت، ۱۹۷۷).

همچنین شما عزیزان می توانید با مراجعه به فروشگاه وب سایت، از نحوه ی پیاده سازی نمونه پروپوزال، نمونه فصل سوم پایان نامه، نمونه فصل چهارم پایان نامه و نمونه فصل پنجم پایان نامه به روش دلفی (DELPHI)، به صورت جامع آشنا شوید.

[۱] Powell

[۲] Cowan et al

[۳] Somerville

[۴] Hsu and Sandford

[۵] Clayton

[۶] Powell

[۷] Fan and Cheng

[۸] Turoff  and Linstone

[۹] Siegel and Castellan

[۱۰] Schmidt