روش مدلسازی ساختاری-تفسیری (ISM)

روش ISM نخستین بار در سال ۱۹۷۴ توسط وارفیلد معرفی شد و در سال ۱۹۷۷ به وسیله اندروسیج توسعه پیدا کرد. این روش تحلیلی اکتشافی است که کاربرد وسیعی در علوم مختلف دارد و با استفاده از آن می‌توان الگوی روابط علی و پیچیده میان مجموعه ای از شاخص ها را بررسی کرد. بنابراین هدف اصلی روش مدلسازی ساختاری-تفسیری شناسایی روابط بین شاخص‌ها و سطح‌بندی آن ها می باشد.

آموزش انجام روش مدلسازی ساختاری-تفسیری (ISM)

این روش یک فرایند ساختاردهی سیستماتیک است که منجر به ارائه یک مدل منسجم از سطح ارجحت عوامل یا استراتژی ها می گردد. (عباس پور، ۱۳۹۳)

روش ISM جهت انجام پایان نامه ارشد و رساله دکترا مطابق گام های زیر قابل انجام می باشد.

قدم اول- عناصر اصلی سیستم یا ساختار مورد نظر که حتی می تواند شاخص ها یا گزینه ها نیز باشد را با استفاده از مرور مقالات و نظر خبرگان معلوم می کنیم، این عناصر رئوس یا گره های^[۱] گراف^[۲] جهت دار^[۳] یا همان دیاگراف هستند (عباس پور، ۱۳۹۳).

قدم دوم- روابط حاکم بر رئوس و ایستگاه ها را مشخص می کنیم. در صورتی که دو گره رابطه تأثیر پذیر بر یکدیگر نداشته باشند به معنی عدم اتصال آن دو می باشد تأثیرپذیری یاد شده از طریق اکثریت آراء خبرگان در ترجیح یک گره بر گره دیگر در مقایسات زوجی نیز باشد.

قدم سوم- قانون حاکم بر تصمیم گیری گروهی را جهت توافق جمعی برای هر زوج از رئوس معلوم می کنیم. به طور مثال اکثریت رای تعیین کننده باشد.

قدم چهارم- هر خبره به تعداد  ترکیب مقایسه زوجی بین عوامل انجام می دهد که در این صورت امکان تشکیل ماتریس مجاورت مستقیم^[۴] نیز فراهم می شود.

قدم پنجم- با توجه به اکثریت نظر خبرگان اگر گرهی بر گره دیگر ارجحیت قابل توجه و معنی دار داشته باشد به هم با یک کمان جهت دار متصل می شوند. جهت کمان نشانگر نفوذ داشتن و ارجح بودن است.

قدم ششم- دیاگراف را رسم می کنیم. در این صورت اگر هیچ فلشی به یک رأس گراف وارد نشد یعنی آن رأس از هیچ رأسی تأثیر یا نفوذ مستقیم نمی پذیرد. یعنی همواره نافذ یا Dispatcher است و به عکس اگر از رأسی هیچ فلشی خارج نشود آنگاه همواره تحت نفوذ یا Receiver است.

قدم هفتم- ماتریس مجاورت مستقیم را تشکیل می دهیم. هر جا در کمان های جهت دار یعنی نفوذ یا ارجحیت از دید خبرگان وجود دارد عدد ۱ را ثبت می کنیم، در غیر این صورت عدد صفر را درج می کنیم.

چون گراف دارای طوقه^[۵] نبوده است عناصر روی قطر اصلی همه صفر هستند. اگر رأسی روی هیچ رأس دیگری نفوذ مستقیم نداشته باشد و هیچ فلشی از آن خارج نشود آنگاه تمامی عناصر سطر مربوط به آن رأس نیز صفر هستند.

قدم هشتم- ماتریس دسترسی^[۶] را با استفاده از جبر بول^[۷] تشکیل می دهیم، جبر بول از قوانین زیر پیروی می کند:

حال ماتریس دسترسی به نام T با استفاده از قوانین جبر بول بدین صورت تشکیل می شود:

که در آن I ماتریس همانی هم بعد با ماتریس M و n تعداد کل گره ها می باشند. اضافه کردن ماتریس I به این خاطر است که در دیاگرام طوقه ایجاد شود و به عبارتی هر ایستگاه یا گره به خودش نیز دسترسی داشته باشد. منظور از دسترسی این است که از گره i ام به گره j ام ممکن است مستقیما یا با یک کمان امکان دسترسی داشته باشد.

با تشکیل ماتریس T و پیروی از قوانین فوق برای ماتریس ها با تعداد گره زیاد طبق پروسه مارکوف همگرا می شوند. (عباس پور، ۱۳۹۲) و با استفاده از ماتریس T ماتریس دسترسی نهایی همگرا شده را تشکیل میدهیم.

در ماتریس دسترسی T هر t_ij که یک باشد نشانگر دسترسی به تأثیر گره i بر j است و اگر صفر باشد عدم تأثیر یا رابطه را نشان می دهد و قابل افرازبندی نیز هست. اینکه شدت تأثیرات چقدر باشد در الگوریتم دیمتل بررسی خواهد شد. توجه داریم که اگر تعداد یک ها در ماتریس دسترسی T کم باشد نشانگر رابطه ضعیف بین عوامل بوده لذا دیگر ضرورتی نخواهد داشت که وقت برای تحلیل شدت روابط با دیمتل گذاشته شود. از این ماتریس می توان شاخص هایا عناصر کم اولویت را شناسایی و در غربال سازی شاخص ها نیز استفاده کرد (عباس پور، ۱۳۹۳).

قدم نهم- ساختار حاصل از ماتریس دسترسی T را به سطوح ممکن افراز بندی می کنیم.

الف) سطح یکم- برای تعیین رأس یا رئوس سطح اول با توجه به ماتریس نهایی T مجموعه رئوس قابل دسترسی N_i و مجموعه رئوسی که N_i در دسترس آن هاست را مشخص کرده سپس اشتراک آن دو مجموعه و فصل مشترک آن ها را مشخص می کنیم. در آخر گرهی که کمترین درجه نفوذ را دارد و به عبارتی از همه سبک تر است را در طبقه یا سطح اول قرار می دهیم.

ب) سطح دوم- گره سطح اول را از ماتریس حذف کرده و T_۲ را مجدداً تشکیل داده و جدول اخذ اشتراک را تشکیل می دهیم تا آنجا این پروسه را ادامه می دهیم که تنها یک گره باقی بماند.

قدم دهم- ساختار حاصل از توافق جمعی با توجه به شدت اثرها را تشکیل داده و سطوح و ساختار اهمیت عوامل را در شکل مشخص می کنیم (عباس پور، ۱۳۹۳).

همچنین شما عزیزان جهت آشنایی با نحوه نگارش فصول پایان نامه در حوزه ISM و تصمیم گیری چند معیاره می توانید به لینک های زیر مراجعه فرمایید:

نمونه پروپوزال

نمونه فصل سوم پایان نامه

نمونه فصل چهارم پایان نامه

نمونه فصل پنجم پایان نامه

[۱] Node

[۲] Graph

[۳] Directed

[۴] Adjacent Matrix

[۵] Loop

[۶] Reachability Matrix

[۷] Boolean Aljebra