پرسشنامه تحقیق

پرسشنامه تحقیق به عنوان یکی از رایجترین روش های جمع آوری داده ها در رشته های مدیریت و علوم اجتماعی محسوب می شود. از ویژگی های عمومی پرسشنامه می توان به سادگی جمع آوری انبوهی از اطلاعات قابل پردازش اشاره کرد. در میان متداول ترین روش های گردآوری اطلاعات (پرسشنامه، مصاحبه، مشاهده، مطالعه کتابخانه ای و مطالعه اسناد و مدارک) می توان گفت، پس از تعیین حجم نمونه، پرسشنامه ها به عنوان مهمترین ابزار جمع آوری داده ها در انجام پایان نامه ارشد و رساله دکترا محسوب شده که دانشمندان تلاش های زیادی را برای طراحی آن ها انجام داده اند. جهت بدست آوردن حجم نمونه می توانید از مقالات محاسبه آنلاین حجم نمونه با فرمول کوکران و محاسبه حجم نمونه با جدول مورگان استفاده کنید.

حاصل این تلاش ها ارائه نظرات و راهکار هایی عملی جهت بهبود و افزایش اعتبار و کارایی پرسشنامه ها منجر شد. طراحی نامناسب پرسشنامه، یکی از عوامل اصلی ایجاد خطای غیرنمونه گیری است که ممکن است منجر به تولید داده های نامعتبر و غیر قابل اعتماد شود و نه فقط اهداف کمی را تحت تأثیر قرار داده، بلکه ممکن است موجب انحراف در جهت گیری کلی برنامه نیز گردد. همچنین انتخاب پرسشنامه یکی از ارکان اصلی نگارش فصل سوم پایان نامه می باشد. جهت آشنایی با نحوه نگارش این فصل می توانید به مقاله دانلود رایگان نمونه فصل سوم پایان نامه رجوع کنید.

یک تحقیق قابل اعتماد مبتنی بر بکارگیری ابزاری کارا و قابل اعتماد است، لاروسی اعتقاد دارد که در طراحی سوال آیا پاسخ کننده سوال را درک می کند و دوم اینکه آیا میتواند به آن پاسخ دهد؟ نکته اساسی در روش های آماری این است که یک تحقیق خوب نمیتواند بر ابزار ضعیف جمع آوری داده ها استوار باشد. سوال های پرسشنامه را نوعی محرک-پاسخ می‌توان محسوب کرد. از طریق سوال های پرسشنامه می‌توان دانش، علایق، نگرش و عقاید فرد را مورد ارزیابی قرار داد، به تجربیات قبلی وی پی برده و به آنچه در حال حاضر انجام می‌دهد آگاهی یافت. پرسشنامه‌ ها نسبت به سایر انواع روش‌ های آمارگیری مزایایی دارند از جمله این‌ که ارزان هستند، مانند آمارگیری تلفنی و زبانی، نیاز به تلاش فراوان سوال‌ کننده ندارند و اغلب دارای پاسخ‌ های استانداردی می‌باشند که امکان جمع‌ آوری داده را ساده‌تر می‌کند.

انواع پرسشنامه

پرسشنامه‌ ها معمولاً انواع مختلفی را شامل می‌شوند که پس از تدوین فرضیه و سوال در روش تحقیق کمی و کیفی، آزمون های پارامتریک، آزمون های ناپارامتریک، مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) و همچنین تصمیم گیری چند معیاره طراحی میشوند. جهت تدوین سوال و فرضیه میتوانید به مقاله نحوه نوشتن سوال و فرضیه در تحقیق رجوع کنید.

به صورت کلی می توان سه نوع دسته بندی را برای پرسشنامه ها در نظر گرفت:

بر اساس ماهیت پرسشنامه

در این تقسیم بندی پرسشنامه‌ ها به دو نوع کلی باز و بسته تقسیم می‌شوند.

دسته اول شامل پرسشنامه‌ های باز پاسخ است که در آن‌ها پاسخ دهنده می‌تواند پاسخ‌ های متنوعی به سوالات بدهد. برای مثال از پاسخ دهنده پرسیده می‌شود “در هنگام دیدن صحنه جرم و جنایت چه احساسی دارد؟” یا اینکه “در مورد کیفیت زندگی خود چه فکری می‌کند؟”

دسته دوم شامل پرسشنامه‌ های بسته پاسخ است که معمولاً چند گزینه‌ای هستند و پاسخ دهنده باید یکی از گزینه‌ ها را علامت بزند. این پرسشنامه‌ های می‌توانند به صورت بله/خیر، چند گزینه‌ ای یا درجه بندی باشند. این پرسشنامه‌ ها معمولاً کمی هستند و تجزیه و تحلیل آن‌ها آسان‌ تر است.

بر اساس نحوه اجرا

• پرسشنامه به طریق رو در رو
• پرسشنامه تلفنی
• پرسشنامه پستی
• پرسشنامه رایانه ای
• پرسشنامه پست الکترونیکی
• پرسشنامه اینترنتی یا صفحات وب

بر اساس نحوه طراحی

جهت انجام طرح های پژوهشی معمولا از دو نوع پرسشنامه استاندارد یا محقق‌ ساخته استفاده می شود. در این نوع پرسشنامه ها معمولا طیف پاسخ دهی در قالب یک طیف ۵ الی ۷ موردی؛ شامل گزینه‌ های بسیار خوب تا بسیار بد و یا سؤالات چند گزینه‌ای را شامل شود. بطور کلی پرسشنامه طیف لیکرت عمده‌ ترین و متداول ترین نوع از این ابزار می‌باشد. جهت آشنایی با طیف لیکرت می توانید مقاله طیف لیکرت (آموزش طراحی، ساخت و تجزیه و تحلیل) را مطالعه کنید.

پرسشنامه استاندارد

به پرسشنامه‌ ای گفته می‌شود که توسط اساتید سرشناس حوزه مورد مطالعه تهیه و تدوین شده است. پرسشنامه استاندارد از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است. برای سنجش روایی معمولاً از روش روایی محتوایی (ارزیابی دیدگاه خبرگان) یا روایی سازه (تحلیل عاملی تاییدی) استفاده می‌شود. پایایی پرسشنامه نیز معمولاً با محاسبه آلفای کرونباخ به دست می‌آید. بنابراین یک پرسشنامه تحقیق هنجار شده حاصل مطالعه و کاربرد پرسشنامه های متعددی است که برای اهداف و متغیرهای مختلف طراحی شده است و محققان از بین آنها به پرسشنامه ای روا، پایا و دقیق که بر روی جوامع مختلف اجرا شده و نهایتا منجر به نتیجه ای قابل استناد شده است، دست یافته اند.

پرسشنامه محقق ساخته

به پرسشنامه‌ ای گفته می‌شود که توسط خود پژوهشگر برای یک هدف تخصصی ویژه، طراحی شده است. پژوهشگر وقتی از پرسشنامه محقق ساخته برای طرح خود استفاده می‌کند که پرسشنامه استاندارد موجود نباشد. از آنجایی که محقق تجربه و دانش کافی در زمینه طراحی پرسشنامه تحقیق ندارد ممکن است سوالاتی که مطرح میکند کاربرد خوبی نداشته باشد و استاندارد نباشد به همین دلیل بهتر است که از پرسشنامه های استاندارد استفاده کند. در اینصورت پژوهشگر با مصاحبه‌ های تخصصی و مرور ادبیات تحقق خود ابتدا مولف‌ های پرسشنامه را استخرج می‌کند و سپس این مولف‌ ها را غربال کرده در نهایت برای هر مولفه تعدادی گویه یا سوال پرسشنامه تهیه می‌کند.

جهت آشنایی با نحوه به کارگیری پرسشنامه در مقالات و پایان نامه ها میتوانید به مقاله دانلود رایگان پرسشنامه با طیف لیکرت رجوع کنید. همچنین شما عزیزان جهت دسترسی به منبع جامع پرسشنامه های استاندارد و محقق ساخته می توانید به بخش پرسشنامه مراجعه فرمایید.

کارکردهای پرسشنامه

در صورتی که پرسشنامه به خوبی تنظیم شود می تواند نیازهای تحقیق را مرتفع سازد. در غیر این صورت بخشی از این نیاز ها برطرف نشده و باعث کاهش اعتبار تحقیق و یا حتی زیر سؤال بردن آن می شود و کل اعتبار آنرا مخدوش می نماید. اهمیت یک پرسشنامه در تحقیقات و کسب و کار ها تا آنجا پیش می رود که بسیاری از محققین بر این باورند که ” موفقیت یک تحقیق در گرو طراحی یک پرسشنامه ی خوب، جامع و کامل است “. از مهم‌ترین کارکرد های پرسشنامه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• جمع‌ آوری داده از مخاطبان تحقیق در کمترین زمان
• کاهش احتمال ریسک در سرمایه‌ گذاری‌ ها یا به‌ طور کلی تصمیمات
• کاهش احتمال نتیجه‌ گیری‌ های بر پایه پیش‌ فرض
• جمع‌ آوری مجموعه‌ ای از داده‌ های قابل تجزیه‌ و‌ تحلیل و قابل‌ اعتماد
• افزایش برند آگاهی و تقویت تصویر برند برای کسب‌ و کار ها
• افزایش ارتباط مؤثر با مشتریان و مخاطبان
• پیش‌ بینی درست آینده
• یافتن راه‌ حل‌ های سریع و خلاقانه بدون نیاز به صرف هزینه برای استخدام نیرو

در طرح های آکادمیک پس از پخش پرسشنامه، آنالیز های مربوط به تحلیل پرسشنامه در قالب فصل چهارم پایان نامه انجام می شود. جهت آشنایی با نحوه نگارش این فصل می توانید به مقاله دانلود رایگان نمونه فصل چهارم پایان نامه رجوع کنید.

مزایای پرسشنامه

• ارزان بودن انواع پرسشنامه ها و نداشتن محدودیت زمانی برای پاسخگویی و توانایی تحلیل راحت تر آن
• استفاده از افراد زیادی برای انجام پژوهش خود
• جمع آوری اطلاعات با سرعت بالا و در حجم زیاد
• هزینه پایین این نوع از تحقیقات

معایب پرسشنامه

• امکان جمع‌ آوری نشدن انواع پرسشنامه های ارسالی
• احتمال اینکه همه مفاهیم از طرف پاسخ دهنده درک نشود
• این نوع از روش تحقیق برای تمامی موارد تحقیقاتی موثر و کارا نیست
• احتمال اینکه افراد با دقت پاسخ ندهند زیاد است و همین باعث ایجاد خطا و نتایج اشتباه می شود 

استاندارد سازی پرسشنامه

براون پرسشنامه را ابزاری نوشتاری متشکل از یکسری سوالات در ارتباط با واقعیتی تعریف میکند که پاسخ دهندگان به آن پاسخ داده و یا از بین پاسخ های موجود جواب صحیح را انتخاب میکنند. با این تفاسیر پرسشنامه باید طوری طراحی شود که عدم دقت در گزارش دهی و بی صداقتی را حیف یا حداقل نماید. بسیاری از دانشمندان اعتقاد دارند که طراحی پرسشنامه یک هنر است. پلاتک اعتقاد دارد که تدوین پرسشنامه تحقیق به عنوان علم توام با هنر محسوب می شود. در حالیکه به اعتقاد کانورس و پرسر تدوین پرسشنامه تحقیق نیازمند تجربه و ممارست است.

در طی ۴۰ سال گذشته مقالات و متون زیادی در ارتباط با طراحی پرسشنامه ها نوشته شده است که بعضی از آنها بر روی ساختار سوالات و توالی آن ها تمرکز داشته اند. پاین (۱۹۵۱) مباحثی را در مورد هنر پرسشگری مطرح نمود، سودمن و برادبورن مطالبی را در مورد راهنمای عملی طراحی پرسشنامه نگاشته اند.

استاندارد سازی پرسشنامه ها یکی از مباحث مهم در طراحی پرسشنامه ها می باشد که در سال ۱۹۸۶ توسط کانورس وپرسر معرفی گردید. بسیاری از تحقیقات بر روی تکنیک های تست و ارزیابی پرسشنامه ها صورت گرفت. از جمله مقاله (دی مایو، ۱۹۸۳) با عنوان رویکرد هایی در باب بهبود پرسشنامه از جمله آن ها است. از طرفی در مورد تست و ارزیابی کیفیت سوالات مطالبی ارایه شده است. هر چند کتاب ها و مقالات زیادی در ارتباط با طراحی پرسشنامه ها توسط نیول در سال ۱۹۹۳، برنر در سال ۲۰۰۰، بلوم و فیسچر در سال ۱۹۸۲ و کیدر وجاد در سال ۱۹۸۶ نگاشته شده است، اما از نظر لاباو (۱۹۸۰) مهمترین ضعف طراحی پرسشنامه ها فقدان پشتوانه تئوری می باشد که این خلاء هم چنان محسوس می باشد.

طراحی پرسشنامه

جهت طراحی پرسشنامه، بهتر است قواعد زیر مدنظر قرار گیرد:

• مشخص کردن محدوده تحقیق: محدوده تحقیق از نظر هدف تحقیق و جامعه هدف مشخص شود.
• طراحی پرسش‌ ها با توجه به مخاطب: سؤالات و گزینه‌ ها بهتر است با توجه به مخاطب طراحی شود. این موضوع به‌ ویژه در لحن سؤالات، تأثیر گذار است. به‌طور مثال، لحن سؤالاتی که از مهندسین ۵۰ تا ۶۰ سال پرسیده می‌شوند؛ با لحن سؤالاتی که از مردان ورزشکار ۲۰ تا ۳۰ سال پرسیده می‌شوند باید متفاوت باشد.
• طراحی پرسش‌ های متمایز: از طرح سؤالات دوبخشی اجتناب شود و هرگز در نظرسنجی یا پرسشنامه، سؤالات مشابه پرسیده نشود.
• طراحی پرسش‌ های مفهوم و ساده: تا جای ممکن سوالات شفاف و روان باشد. سؤالات چند وجهی، پیچیده و یا نا مشخص پاسخ‌ دهنده را گمراه می‌کند.
• انعطاف‌ پذیری در گزینه‌ ها: اگر سؤالات به‌ صورت گزینه‌ ای طراحی می شود، باید در پاسخ‌ ها نوعی انعطاف‌ پذیری وجود داشته باشد. یک راه‌ کار این است که در مورد برخی سؤالات از گزینه‌ هایی مثل «دیگر» یا «هیچ‌ کدام» استفاده شود.
• انتخاب نوع سؤال: برای رسیدن به نتایج کیفی بهتر است از سؤالات باز و در غیر این صورت از سؤالات بسته استفاده شود. همچنین می‌توان از هر دو نوع سؤال استفاده کرد.
• انتخاب ابزار مناسب: پس از طراحی سؤالات باید آن‌ها را در قالب مناسب به مخاطبان عرضه شود. پلتفرم‌ های آنلاین می‌توانند برای این منظور ابزارهای متنوع و کاربردی را به شما پیشنهاد کنند.

جهت مشاوره طراحی پرسشنامه تحقیقات کمی و کیفی به صورت آنلاین و آفلاین می توانید از طریق بخش تماس با ما، با کارشناسان مدیر وان در ارتباط باشید.